Omarm het onbekende

Innovatie stimuleren door ontwerpgericht onderzoek

Complexe maatschappelijke problemen vragen steeds vaker om innovatieve benaderingen. Uit mijn onderzoek binnen interprofessionele samenwerking en innovatie in sectoren zoals ICT, zorg, social work en onderwijs blijkt dat protocollaire methoden hierbij vaak tekortschieten. Ontwerpgericht onderzoek biedt volgens mijn bevindingen ruimte voor autonomie, verbondenheid en psychologische veiligheid. Het centraal stellen van iteratieve processen, experimenteren en co-creatie leidt tot effectieve oplossingen en stimuleert innovatie doordat het ruimte biedt aan onzekerheid en leren van fouten.

Introductie

Complexe maatschappelijke opgaven (‘wicked problems’) komen steeds vaker voor binnen sectoren als zorg, onderwijs en overheid en bedrijfsleven. Vanuit mijn onderzoek naar interprofessioneel samenwerken en innoveren binnen ICT, zorg, social work en onderwijs blijkt dat traditionele protocollaire aanpakken soms tekortschieten doordat ze weinig ruimte bieden voor onzekerheid en experiment. Dit whitepaper verkent hoe ontwerpgericht onderzoek kan bijdragen aan innovatie door bewust ruimte te creëren voor het onbekende.

Waarom het onbekende omarmen?

Uit mijn onderzoek blijkt dat innovatie gedijt in een omgeving die autonomie, verbondenheid en psychologische veiligheid stimuleert. Dit betekent dat organisaties ruimte moeten bieden aan het soms loslaten van protocollair denken en onzekerheid leren accepteren. Deze benadering kan nieuwe perspectieven en creatieve oplossingen stimuleren.

Doel: àndere oplossingen.

Met behulp van ontwerpgericht onderzoek ga je op zoek naar andere oplossingen, niet naar bekende. Het kan goed zijn dat je pas na 9 slechte ideeen een goed idee hebt, en zelfs dan kan het gebeuren dat het idee nog te vroeg, te verregaand of te ambiteus is. In ieder geval geld vaak de regel: Als we blijven doen wat we deden, krijgen we wat we kregen. Ben je dus op zoek naar àndere oplossingen, duik het onbekende in.

Ontwerpgericht onderzoek als methode

Op basis van mijn onderzoek stel ik voor om ontwerpgericht onderzoek toe te passen als een cyclische, co-creatieve methode. Hierbij:

• staat experimenteren en prototyping centraal.
• worden verschillende disciplines en stakeholders actief betrokken.
• is er ruimte voor onvoorspelbare uitkomsten en wordt falen gezien als leermoment.

Werkende principes voor innovatiekracht

• Gebruik creatieve technieken zoals improvisatietheater (‘ja-en’-mentaliteit).
• Faciliteer iteratieve processen met een open houding ten opzichte van onverwachte resultaten.
• Betrek stakeholders uit andere beroepsvelden proactief en geef ruimte aan hun perspectieven en ideeën. Dit heet Interprofessioneel samenwerken.

Belemmeringen voor innovatie: omgaan met de ‘monsters’

Uit mijn onderzoek naar interprofessioneel samenwerken en innoveren binnen ICT, zorg, social work en onderwijs blijkt dat er specifieke factoren zijn die innovatie kunnen remmen. Deze factoren heb ik metaforisch als ‘monsters’ benoemd.

Een eerste voorbeeld is het 👾Weetmonster, dat vertegenwoordigt dat teamleden denken het probleem en de oplossing al volledig te kennen. Dit sluit ruimte voor nieuwe ideeën en alternatieve perspectieven af.

Daarnaast is er het 🔱Datakwaad, dat voortdurend benadrukt dat er meer informatie nodig is voordat stappen kunnen worden gezet, waardoor teams blijven hangen in analyses zonder daadwerkelijk tot actie te komen.

Ook zie ik regelmatig de 🐲Doeldraak, die ideeën als ‘onrealistisch’ bestempelt en hiermee het creatieve proces vroegtijdig blokkeert.

Tot slot bestaat er het 👻Nutspook, dat zich afvraagt wat de directe waarde of het nut van innovaties is, waardoor het enthousiasme en draagvlak voor nieuwe initiatieven snel verdwijnen.

Mitigeren en ombuigen

Om effectief om te gaan met deze monsters, is het cruciaal ze eerst expliciet te herkennen en te benoemen. Mijn onderzoek wijst uit dat door ze bespreekbaar te maken, je ruimte creëert voor bewustwording en alternatieve handelingsperspectieven. Hierbij helpt het om een veilige omgeving te bieden waarin iedereen zich vrij voelt om meningen en ideeën te uiten zonder angst voor kritiek of fouten. Psychologische veiligheid is daarbij belangrijk, zodat teams constructief en nieuwsgierig blijven naar elkaar en naar nieuwe mogelijkheden.

Daarnaast raad ik vanuit mijn onderzoek aan om actief technieken in te zetten die een positieve en open houding stimuleren, met muzische werkvormen zoals improvisatietheater en de daarbij horende ‘ja-en’-mentaliteit. Hiermee moedig je teams aan elkaar aan te vullen in plaats van elkaar te blokkeren. Dit versterkt het creatieve vermogen en zo ondersteun je een experimentele houding. Door bewust deze aanpak te hanteren en het onbekende te omarmen, kunnen organisaties de monsters temmen en hun innovatiekracht vergroten.

Implementatie en reflectie

Hoe neem je teams hierin mee? Mijn ervaring met docent-professionalisatieprogramma’s binnen HBO-contexten wijst erop dat zowel geleidelijke als disruptieve methoden effectief kunnen zijn. Soms is het goed om eerst iets nieuws te ervaren door in het diepte te springen en dan pas de uitleg er bij te krijgen. Soms is het slimmer om eerst doel, kader en methode uit te leggen en dan pas het nieuwe te ervaren. Het is belangrijk om goed af te stemmen op de doelgroep en context om maximale impact te bereiken.

Propositie:

Als #coach🧢 stuur je hierbij op het proces en niet per se op de uitkomst. Want juist van falen leer je ontzettend veel.

Wil je eens sparren🌲 over innovatie en (team)prestatie? Neem gerust contact met me op. Naast actief in (HBO)-onderwijs ben ik ook adviseur innovatie en design(thinking) voor (digitale) teams.